Pekiştireçler

Ortama eklenip çıkarıldığı zaman bir davranışın yapılma sayısını ve sıklığını arttıran, azaltan uyarıcılara pekiştireç denir. Pekiştirme ise bir davranışın sıklığının belli bir uyarıcı sayesinde arttırılmasıdır.

Pekiştireçler etkilerine göre olumlu-olumsuz pekiştireçler, ihtiyaç türlerine göre ise birincil ve ikincil pekiştireçler olarak ikiye ayrılır.

1. Olumlu Pekiştireç

Ortama eklendiği zaman davranışın yapılma sıklığını arttıran ve sürekli hale gelmesini sağlayan pekiştireçlerdir. organizmanın istediği ve ona cazip gelen uyarıcılardır.

Bu örnekte istenen davranış ellerini yıkayarak sofraya oturulmasıdır. Kullanılan olumlu uyarıcı ise sevilen meyvedir. Bu pekiştireç birincil olumlu pekiştireçtir.

Bu örnekte istenen davranış paylaşımdır. kullanılan olumlu uyarıcılar ise gülümseme ve aferin sözcüğüdür. Gülümseme  ve aferin burada ikincil olumlu pekiştireç görevindedir.

a. Birincil Olumlu Pekiştireç

Organizmada fizyolojik ihtiyaçların karşılanmasını sağlar ve öğrenmeye bağlı değildir. Klasik koşullanmadaki koşulsuz uyarıcıdır.

b. İkincil Olumlu Pekiştireç

Fizyolojik ihtiyacı karşılanmadığı halde yine de organizmanın sahip olmak istediği pekiştireçlerdir. Öğrenilmiştir. Klasik koşullanmadaki koşullu uyarıcıdır. Kendi içinde dört gruba ayrılır.

I. Sosyal Pekiştireç : Bireyi sosyal açıdan onurlandıran pekiştireçlerdir. Sözel ifade ve beden hareketleri şeklindedir.

II. Faaliyetsel Pekiştireç: Bireyin yaomaktan hoşlandığı etkinliklerdir.

III. Sembolik Pekiştireç: Tek başına anlam ifade etmeyen fakat diğer pekiştireçlerle illişkili olduğunda anlanan pekiştireçlerdir.

IV. Nesnel Pekiştireç: Somut nesnelerdir.

2. Olumsuz Pekiştireç

Ortama eklendiğinde davranışın sıklığını azaltan uyarıcılardır. organizmayı rahatsız eder.

İstenmeyen davranış yaramazlık, olumsuz uyarıcı tokattır.

a. Birincil Olumsuz Pekiştireçler

Fizyoljik zarar veren pekiştireçlerdir.

b. İkincil Olumsuz Pekiştireç

Fizyolojik zarar vermeyen fakat organizma tarafından istenmeyen pekiştireçlerdir.

Yorumlarda arkadaşlarımızdan alınan geri bildirime göre şu açıklamayı yapalım:

Yukarıda görüldüğü üzere Pekiştireçler konusundan Olumlu ve Olumsuz Pekiştireç başlıklarını inceledik. Birçok arkadaşımız Olumsuz Pekiştireç ile Olumsuz Pekiştirmeyi karştırmaktadır. Bunların ikisi ayrı tanımlara sahiptir.

Olumsuz Pekiştireç organizmanın hoşlanmadığı UYARICILARDIR. Bu uyarıcılar ortama eklendiğinde, yani uygulandığında 1. Tip Ceza olur.

Olumsuz Pekiştirme ise organizmanın hoşlanmadığı bir uyarıcının ortamdan ÇIKARILMASIDIR.

Örnek: Fatma Teyze gürültüden rahatsız olunca, dışarıda top oynayan çocukların üstüne su attı.

Fatma Teyze burada kendisini olumsuz pekiştirmiştir. Yani bu olay bir olumsuz pekiştirmedir. Çocuklara ise araya olumsuz pekiştireç koyarak 1. tip ceza uygulamıştır.

Lütfen bu iki başlığı birbiriyle karıştırmayınız.

Pekiştirme

İstendik davranışın tekrar edilmesi için yapılan faaliyetlere denir. Pekiştirme pekiştirecin ortama eklenmesi ile ortaya çıkar.

Pekiştirme Türleri

Olumlu : İçinde bulunulan duruma hoş bir uyarıcı eklenmesi ile istendik davranışın tekrarlanma olasılığı artar.

Olumsuz: İçinde bulunulan durumda hoş olmayan uyarıcının ortamdan çıkarılarak istenen davranışın tekrarlanma olasılığı arttırılır.

Maddi: Pekiştireç maddi değer taşıyorsa oluşur.

Manevi: Pekiştireç maddi bir değer taşımıyorsa oluşur.

İçten: Bireyin kendisi bizzat  kendisine pekiştirme yapması ile oluşur.

Dıştan: Bireyin çevresindekiler tarafından istenilen davranışı yapması yönünde pekiştirilmesidir.

Simgesel: İstendik davranışı gösteren bireye, pekiştirici olarak verilen marka, jeton, yıldız gibi simgelerle yapılan pekiştirmedir.

Sembolik: İstendik davranış gösteren bireye tek başına bir anlam taşıyan plaket, madalya, belge gibi pekiştireçlerin verilmesidir.

Doğal: Önceden planlanmadan, bir davranışın ardından karşılaşılan ve hoşa giden pekiştireç sayesinde davranışın devam etmesidir.

Planlanmış: Önceden belirlenmiş bir pekiştireçin yine önceden belirlenmiş bir davranış sonrası verilmesidir.

Ayrımlı: İstenen davranışı pekiştirip istenmeyen davranışın pekiştirilmemesidir.

Dolaylı: Bireyin gözlemlediği bir modelin yaptığı davranışın pekiştirilmesi ile bireyde de oluşan pekiştirmedir.

Pekiştirme- Karşı Pekiştirme: Olumsuz davranışın engellenmesi için verilen pekiştirecin davranışın devamına neden olmasıdır.

Pekiştirme Yapılırken  Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar